Fobi Nedir?

Fobiyi; herhangi bir duruma, varlığa, nesneye veya yere ilişkin aşırı ve irrasyonel bir korku duyulmasına sebep olan bir çeşit anksiyete olarak tanımlayabiliriz. Bu korku tepkisi, tehdidin gerçek boyutuna kıyasla abartılı ve irrasyoneldir. Genellikle fobiler çocukluk, gençlik veya erken yetişkinlik gibi dönemlerde; yoğun stresli bir deneyimin etkisiyle oluşurlar. Bazen ise kişiler fobileri, aile üyelerinden veya yakınlarından öğrenme yoluyla edinebilirler.

Fobi ile korku arasındaki farklar

Günlük dilde sıklıkla ve yanlış bir ifadeyle korku ve fobi kelimeleri birbirlerinin yerine kullanılabilmektedir. Halbuki bu iki tepkinin, ikisini de tetikleyebilecek kaynakların benzeşme ihtimali dışında, ortak bir yönünü bulmak güçtür.

Korku gerçekte var olan ve algılanabilen tehditlere karşı verilen normal ve zararsız tepkilerdir. Bizi istenmeyen durumlara karşı bizleri korumasından dolayı hayatımızın sağlıklı ve normal bir parçasıdır. Örneğin; elektriğin sık gidip geldiği bir zaman diliminde asansörün bozulmasından korkarak binmemeyi tercih etmek yararımıza olabilir.

Fobi ise tehlikenin gerçek boyutlarına bakılmaksızın verilen aşırı ve irrasyonel bir tepkidir. Bu durum, kişinin hayatını giderek zorlaştırabilir. Yine asansör örneğini düşünecek olursak; hiçbir somut tehdit olmadığı halde asansör fobisi geliştiren bir kişi, her gün, evine ulaşmak için on kat merdiven çıkmak zorunda kalabilir.

Korkunun semptomlarını manipüle etmek bizim elimizdedir ve dolayısıyla hayatımızın kontrolü de bize aittir. Örneğin uçağa binmekten korkan bir kişi biraz gevşemek için sakinleştirici bir ilaç alıp seyahatini sürdürebilir.

Bir fobiye sahip kişi tehlikeli olduğunu düşündüğü şeyden kaçınmak için hayatının rutinini değiştirebilir. Bunu yaparken hayatının işleyişi üzerindeki kontrolünü kaybedebilir. Söz gelimi, uçak fobisi olan biri hiçbir koşulda uçakla seyahat edemediği gibi; böylelikle kısa süreli bir tatil fırsatını da kullanamayarak şehirde kalabilir.

Korkumuzu düşünmek için zamanımızın çoğunu harcamamız gerekmez. Yalnızca korktuğumuz şey ile karşılaştığımızda sıkıntılı ve rahatsız hissederiz. Sonrasında ise bizim için hayat devam eder. Örneğin; yükseklik korkusu olan bir kişi dördüncü kattaki evinin balkonuna demir korkuluklar yaptırarak bu duygusunu hafifletmeye çalışabilir. Eğer bu önlem işe yaramazsa daha çok evin balkon dışındaki yerlerinden keyif almayı öğrenebilir ve balkona çıkmadığı sürece bu korkusu aklına dahi gelmeyebilir, hayatını etkilemeyebilir.

Fobisi olan kişi ise, vaktinin ve enerjisinin çoğunu korkusunu tetikleyen şeyden ve onunla karşılaşma ihtimalinden endişe duyarak harcayabilir. Bu öyle bir hal alabilir ki kişi korkmaktan korkar bir hale gelebilir ve sürekli olarak yoğun bir sıkıntıdan muzdarip şekilde yaşamına devam edebilir.

Dahası bu kaçınma hali, beynin bu abartılmış tehdit algısının gerçek olduğuna daha çok inanmasına neden olur. En sonunda bu kısır döngü hayatımızın kalitesine ve işleyişine zarar verebilir; günlük işlerimizi tamamlayamamamıza veya aksatmamıza neden olabilir. Örnek olarak sosyal fobisi olan bir kişiyi düşünebiliriz. Çoğu insan kalabalık içinde bir şeyler yapmaktan veya konuşmaktan çekinebilir. Fakat sosyal fobiye sahip birisi diğerleri tarafından izlenme veya eleştirilmeye yönelik öylesine büyük korku ve kaygılara sahiptir ki bir süre sonra evinden çıkmayı kesebilir. Hatta dış dünyayla bağlantısını o denli sonlandırmak ister ki telefon ya da internet görüşmelerini dahi bırakabilir.

Fobi belirtileri nelerdir?

Fobiler çok çeşitli bir aralıkta belirtiler gösterebilir ve bu belirtilerin hangisinin bulunup hangisinin bulunmadığı ise kişiden kişiye göre değişebilmektedir:

Korku kaynağına maruz kalındığında kontrol edilemeyen bir kaygı hissi

Korku kaynağından bedeli ne olursa olsun kaçınma gerekliliği duymak

Duygularını kontrol edememek

Düzenli çalışamamak

Kafa karışıklığı/ hayattaki yönünü kaybetme

Terlemek

Göğüs ağrısı

Anormal solunum

Boğulma hissi

Hızlı kalp atışları

Mide bulantısı

Baş dönmesi, baş ağrısı

Titremek

 Fobilerinizden kurtulmak için neler yapabilirsiniz?

Belirtilerin çeşitliliği gibi bunları tedavi eden uygulamalar da kişiye göre farklılaşabilmektedir. Danışanların fobilerinin genellikle farkında olması teşhisi kolaylaştırması açısından önemlidir. Bunun yanında fobilerin iyileşmeye elverişli yapısı da psikoterapi sürecini destekleyen bir diğer faktördür.