Sigara, nargile, elektronik sigara gibi tütün ve tütün bazlı ürünler, beyinde daha fazla nikotin arzusuna neden olan, son derece bağımlılık yapıcı kimyasallardan oluşan (nikotin dahil) birçok zararlı madde içerir.

Sigara bağımlılığı bir “tütün kullanma bozukluğu“ dur. Tütün kullanma bozukluğu olan bireyler, zararlı olduğunu bilmelerine rağmen tütün kullanmaya devam ederler. Günümüzde en yaygın madde kullanım bozukluğu olan sigara bağımlılığı, sakatlık ve erken ölümün önemli bir nedenidir. Ayrıca, tütün dumanına maruz kalmak da sigara içmeyenlerde erken ölüme sebep olabilmektedir.

Sigara/Tütün Bağımlılığının Belirtileri

Sigara bağımlılığı, klinik olarak önemli bir bozulmaya veya sıkıntıya yol açan sorunlu tütün kullanımı olarak tanımlanmaktadır.

Bağımlı olarak tanımlayabilmek için, 12 aylık bir süre içinde, aşağıdaki belirtilerden en az ikisini içermesi gerekir;

Daha büyük dozlarda ve/ya amaçlanandan daha uzun bir süre kullanmak.

Sürekli, kullanımı azaltma isteği ve başarısız girişim(ler)

Sigara/tütün kullanmak için ayrılan zamanın fazla olması.

Sigara/tütün kullanmak için ezici bir istek veya dürtü.

Sigara/tütün kullanması nedeniyle kişinin iş, okul veya ev hayatı için yükümlülüklerini yeterince yerine getirememesi.

Sigara/tütün kullanımından kaynaklanan sosyal/kişilerarası problemlere rağmen, kullanıma devam edilmesi.

Sigara/tütün kullanımının, sosyal, mesleki ve eğlence faaliyetlerinden tamamen vazgeçilecek veya büyük ölçüde azaltılacak şekilde önceliklendirilmesi.

Sigara/tütün kullanımının fiziksel olarak tehlike yarattığı durumlarda bile, kullanmaya devam edilmesi.

Sigara/tütün kullanımından kaynaklanan fiziksel ve psikolojik riskleri ve sorunları bilmesine rağmen kişinin içmeye devam etmesi.

İstenen etkiyi elde etmek için, sigara/tütün miktarında önemli bir artış olması veya aynı miktarda sigaranın kişi üstünde artık istenen etkiyi yaratmaması.

Sigara/tütün kullanımının karakteristik yoksunluk belirtilerinin kişide mevcut olması ve/ya yoksunluk semptomlarını hafifletmek veya önlemek için sigara içilmesi.

Yoksunluk belirtileri 24 saat içinde ortaya çıkar ve şunları içerebilir:

Asabiyet

Kaygı

Konsantrasyon zorluğu

İştahta artış

Depresif hal

Uykusuzluk

Bu belirtiler yoksunluktan iki ila üç gün sonra zirve yapar ve iki ila üç hafta sürer.

Sigara Bağımlılığının Nedenleri

Tütünle ilgili bozukluklar, maddenin kendisinin bağımlılık yapıcı doğasından kaynaklanır. Kullanıcıların çoğu, birkaç saat sigara içmediklerinde, yoğun istek yaşadıklarını bildirmektedir.

Araştırmalar, alkol ve diğer madde kullanım bozuklukları olan kişilerin, sigara kullanma olasılığının daha yüksek olduğunu ve sigarayı bırakma oranının bu tür bozuklukları olmayanlara göre, daha düşük olduğunu göstermiştir. Ayrıca, sigara içen ebeveynlerin çocuklarının, sigara kullanmayan ebeveynlerin çocuklarına kıyasla, tütün kullanma olasılığı daha yüksektir.

Tütün kullanım bozukluğu olan birçok birey, yoksunluk semptomlarını hafifletmek veya önlemek için tütün ürünlerini kullanmaya devam etmektedir.

Ergenlerde Sigara/Tütün kullanımı risk faktörleri:

Düşük sosyoekonomik durum

Daha düşük akademik başarı seviyeleri

Tütün ürünlerine yüksek düzeyde erişim

Tütünden kaçınmak için gerekli beceri eksikliği (öz-yeterlik, ret becerileri)

Tütün kullanımının normatif olduğu ve zararlı olmadığı algıları

Önemli kişiler tarafından tütün kullanımı ve bu kişiler arasında tütün kullanımının onaylanması

Ebeveyn desteği eksikliği.

Sigarayı Bırakmak

Sigara bağımlılığı, uygun farmakolojik, davranışsal ve psikososyal müdahaleler ile iyileştirilebilir olarak kabul edilmektedir. Süreç; sigara/tütün bağımlılığının sağlığı bozan doğası hakkında eğitimleri, bağımlılık destek programlarını ve/ya özel terapileri içerebilir.

Sigara bağımlılığı, araştırmacılar tarafından bırakılması en zor bağımlılıklardan biri olarak belirlenmiştir. Sigara içmenin kişinin sağlığına zararlı etkilerini belgeleyen bilimsel kanıtlara ve bu kötü alışkanlığa sahip olmanın maliyetlerinin gün ve gün artışına rağmen, kişilerin yaygın tütün ürünlerini kullanmaya devam etmeleri yaşanılan bu zorluğu açıklayabilir.

Kullanıcılar arasında sigara kullanımının fiziksel yıkımını (ve maruz kalmanın etkilerini) belgeleyen kanıtlardan bazıları şu istatistikleri içermektedir;

Tütünle ilgili bir hastalıktan her 6 saniyede bir kişi ölür,

Günümüzde ölümlerin %20'sinden fazlası tütünle ilgilidir,

Tütün 4.000'den fazla kimyasal içerir ve birçoğu kanserojendir.

Ne yazık ki, doğru olduğunu bildiğimiz bu tür çarpıcı gerçekler ile davranışlarımız arasında büyük bir çelişki vardır. Bu sebepten, sigara kullanımını azaltmanın veya tamamen durdurmanın etkili bir yolunu bulmak için yapılan sonsuz araştırma mevcuttur.

Farkındalık teknikleri

Yale Üniversitesi'nden gelecek vaat eden bir araştırma, sigara içenlerin farkındalık uygulamalarını düzenli olarak uygulayarak, üç haftalık bir zaman zarfında, sigara bağımlılıklarından kurtulmaya yardımcı olacak beceriler geliştirebileceğini göstermektedir. Bu araştırma “Craving to Quit” olarak adlandırılmış ve bir akıllı telefon uygulaması haline getirilmiştir. Cep telefonlarınızdan ulaşabileceğiniz bu uygulama, sigara kullanıcılarının sigara içme arzusu geldiğinde bedenlerinde olup bitenlerin ve tetikleyici olarak hizmet eden sebeplerin farkındalığını arttırmayı içermektedir.

Ayrıca, “çağrışım yoluyla öğrenme” de programın bir parçasıdır ve de sigara kullanmak ile bazı diğer davranışlar(yeme veya stresle baş etme gibi) arasındaki bağlantı hakkında bilinçlendirmeyi de içermektedir. Böylelikle, bireyleri sigara içmeye zorlayan çevresel tetikleyiciler ve/ya ilişkilerin farkına varılabilir. Dahası, kişinin sigarayı bırakabilmesi için, kişinin kendisini yargılamayı bırakması ve kendisine daha sevecen olması konularında gerekli desteği de içermektedir.

“Yoksunluğu tanı - Kabul et – Araştır – Not et”

Sigara/tütün bağımlılığına dair farkındalık geliştirmeye yardımcı olmak için; bağımlı kişinin, kendi kendini rahatsız etmek ve/ya dikkatini dağıtmak yerine, sigara içme arzusu tetiklendiğinde zihninde ve bedeninde neler olduğunu fark etmesi gerekir. Bu arzuya karşı koyup onunla savaşmaya çalışmak yerine, rahatlamak çok önemlidir. Çünkü sigara içme arzusu aslında fizikseldir.

Kaynakça;

Tobacco-Related Disorders(Psychology Today)

Applying Mindfulness Techniques to Quit Smoking(Azadeh Aalai Ph.D./Psychology Today)