Nasıl göründüğünüzü düşünüyorsunuz? Bu soruya verilen yanıtlar beden algımızı oluşturuyor. Beden algısı bedenimize dair fikirlerimizle oluşturduğumuz bir zihinsel temsildir. Bu temsil gerçekte nasıl göründüğümüzle ilgili olabilir veya olmayabilir.

Beden algısı bireyin ebeveynlerinin tutumlarından, erken dönem yaşam deneyimlerinden, duygularından ve diğer faktörlerden etkilenip bozulmaya uğrayabilir ya da değişebilir. Bugün bir anket yapsak ve “Sizce beden algımızı en çok ne etkiliyor?” diye sorsak ne derdiniz?

Bence çoğunluğun ilk aklına gelen cevap medya olurdu. Medya terimi oldukça geniş bir kavram. Burda bahsedilen medya; TV, müzik klipleri, şarkı sözleri, sosyal medya uygulamaları. Gün içerisinde herhangi bir medya kolunda gezinirken sürekli olarak yayınlanan görüntüleri tüketiyoruz. Bu görüntülere maruz kalmak, ister istemez iyi ya da kötü kendi fiziksel görünüşümüzü, becerilerimizi, kendimizi algılıma şeklimizi de etkiliyor.

“Sadece 7 dakikalık Instagram kullanımı genç kadınlarda beden memnuniyetini azalttı”

Northwestern Üniversitesi’nde 300 genç kadınla yapılan bir araştırmada, katılımcılar rastgele olarak 3 deneysel koşuldan birine atanmışlardır. Birinci koşulda katılımcılardan Instagram hesaplarına girmeleri ve her zaman kullandıkları gibi gezinmeleri istenmiştir. İkinci koşuldaki katılımcılardan Facebook hesaplarına girmeleri ve her zaman kullandıkları gibi gezinmeleri istenmiştir. Son koşuldaki katılımcılardan da belirlenen bir oyunu oynamaları istenmiştir. Tüm katılımcılar 7 dakika boyunca belirlenen uygulamada zaman geçirmişlerdir. Katılımcılar bu 7 dakikalık aktivitelerden hemen önce ve hemen sonra ruh hali ve beden algısıyla ilgili ölçekleri doldurmuşlardır. Instagram kullanan katılımcılar, daha çok diğer insanların fotoğraflarına bakarak; Facebook kullanan katılımcılar içerik ve yorum okumak/yazmak için daha fazla zaman harcamışlardır. Araştırmanın sonucunda Instagram’ı kullanan kadınların, diğer koşullardaki kadınlara göre görünüşleri hakkında çok daha fazla düşündükleri bulunmuştur. Dahası 7 dakika boyunca Instagram kullanan kadınların beden memnuniyetinin azaldığı ve bu kişilerin daha fazla olumsuz duygu bildirdiği belirlenmiştir. Facebook kullanan ve oyun oynayan katılımcıların ise beden memnuniyetinin sabit kaldığı raporlanmıştır.

Yukarıdaki araştırmanın bulgularından da anlaşıldığı üzere diğer insanların fotoğraflarına bakmak, görünüşümüzü onlarla kıyaslamamıza yol açıyor ve beden algımızı olumsuz olarak etkiliyor.

Peki sosyal medyaya atılan fotoğrafların özellikleri nelerdir? Instagramda hiç gerçekten yataktan yeni kalkmış, saçları dağınık birini gördünüz mü? Ya da işten eve yorgun argın gelip yemek yetiştirmeye çalışan birinin öz çekimini? Sosyal medyada insanlar hep en iyi, en mutlu hatta idealleştirilmiş hallerini paylaşıyorlar. Hayatlarının en güzel kısımlarını, en güzel hallerini dünyayla paylaşmayı seçiyorlar. Ancak her gün en iyi ve en mutlu halimizde olmamız ne kadar gerçekçi? Bu ne gerçekçi ne de sağlıklı. Sosyal medyada görüp kendimizi kıyasladığımız görseller aslında o kişilerin hayatının tamamını değil yalnızca belirli ve en iyi anını yansıtıyor.

Sosyal medyada paylaşılan gönderilerde görüntüleri daha iyi hale getirmek amacıyla kullanılan Photoshop ve filtreler de beden algımızı olumsuz olarak etkiliyor. Daha çok beğeni, övgü almak amacıyla insanlar fotoğraflarını gerçekte olmadıkları şekilde o dönemin popüler akımına göre düzenleyebiliyorlar. Sosyal medya tarafından belirlenmiş vücut tipine sahip olmayan kişiler de bu oynanmış fotoğrafları gördüklerinde, yalnızca kendilerinin bu norma uymadığını, kendileri hariç herkesin böyle göründüğünü düşünüp dışlanmış hissedebiliyorlar. Ancak ideal vücut tipi diye bir şey yoktur. Bu sosyal medyanın ürettiği, içi boş bir kavramdan başka bir şey değildir. Her insanın vücut tipi kendine özgüdür ve biri diğerinden daha “ideal” değildir.

Beden algımızı sosyal medyadan nasıl koruyacağız?

Instagram gibi sosyal medya uygulamaları beden algımızı olumsuz olarak etkilerken beden algımızı nasıl koruyacağız? Instagram’ı kapatarak mı? Bu eminim ki birçoğumuzun tercih etmek istediği bir yol değil. Instagram’ın bize iyi geldiğini düşündüğümüz yönleri de olabilir ve bu yönlerini kaybetmek istemeyebiliriz.

1. Uygulamayı kapatmak yerine sosyal medya tarafından bize pompalanan “ideal beden, ideal güzellik” algısını tarafsız bir şekilde değerlendirebiliriz. İdeal vücut nedir? Kime göre ideal, neye göre ideal? İdeal vücut tipleri aslında ne gerçeği yansıtıyor ne de kadın-erkek bedenlerinin çeşitliliğini. Çeşitliliğin olmadığı, herkesin aynı göründüğü bir dünya çok tekdüze ve sıradan olmaz mıydı?

2. Instagram akışınızı düzenleyebilirsiniz. Hiç gerçekçi olmadığı halde en iyi görünüşü sunmayı hedefleyen hesapları takip etmek yerine başka şeylere (ilgi alanlarımıza gibi) odaklanan hesapları takip etmeyi seçebilirsiniz. Beden algınızı olumlu etkileyen ve olumsuz etkileyen hesapları filtreleyebilirsiniz.

3. Kendi bedeninizde sevdiğiniz ve benzersiz bulduğunuz özelliklerinize odaklanabilirsiniz. Olumlu beden algısı kişinin kendi bedenine gösterdiği sevgi ve saygıyı belirtir. Bedeninizin nasıl görünmesi gerektiğine ne sosyal medya ne de toplumsal standartlar karar verebilir. Buna karar vermeye hakkı olan tek kişi sizsiniz.

4. Elbette tek başına medyayı suçlayamayız. Çünkü bugün kendilik algımızı oluşturmamıza birçok etmen etki ediyor olabilir. Bağlanma şeklimizden tutun da büyürken bedenimiz ile ilgili aldığımız bütün mesajlar kendimizi nasıl gördüğümüz ve görmek istediğimiz üzerinde etkili. Örneğin çocukken yeterince sevilmemiş çocuklar yetişkin olduklarında sevgiyi almanın bir yolu olarak çarpıtılmış benlik imajlarını bir yol olarak görebilir. Sürekli diyet yapan bir ebeveynle büyümek, onay ihtiyacının beden üzerinden şekillenmesine neden olabilir. Eğer beden imajınızla ilgili yoğun bir kaygıya sahipseniz kendinizle ilişkilenmenin başka yollarını bulmanızı tavsiye ederiz.